"Ένας Έλληνας έμπορος, που 'χε γνωρίσει τον Στάλιν στην Τιφλίδα, όταν ήταν ακόμα εργάτης, μου διηγήθηκε ένα περιστατικό από τη ζωή του δυνατού τούτου αρχηγού, αληθινά αποκαλυπτικό:
Η τσαρική αστυνομία είχε πιάσει τον Στάλιν μαζί με καμποσους συντρόφους του ως συνωμότες· τους καταδίκασε όλους στο κνούτο. Παρατάχτηκαν γραμμή οι στρατιώτες του τσάρου και καθένας κρατούσε το κνούτο με τα σιδερένια καρφιά· ένας ένας από τους συντρόφους περνούσε και οι στρατιώτες τον μαστίγωναν κατά σειρά, με όλη τους τη δύναμη. Οι περισσότεροι έπεσαν κάτω λιπόθυμοι στα μισά του δρόμου, άλλοι πέθαναν πριν φτάσουν στο τέλος. Ήρθε η σειρά του Στάλιν· έσκυψε, έκοψε ένα φυλλαράκι χορτάρι από χάμω, το πέρασε στα δόντια του· κι άρχισε να περνάει αργά, ήσυχα, μπροστά από έναν ένα από τους παραταγμένους στρατιώτες και να δέχεται τις μαστιγιές. Το αίμα έτρεχε απ' όλο του το σώμα, μα εκείνος προχωρούσε αλύγιστος με το βαρύ χωριάτικο βήμα. Στον τελευταίο στρατιώτη στάθηκε· έβγαλε από τα δόντια του το πράσινο χορτάρι και του τό 'δειξε: «Πάρ' το, του 'πε, να με θυμάσαι, κοίταξε, μήτε το δάγκασα.»"
Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Ρουσσία
Το κείμενο αυτό είναι μια πρώιμη τοποθέτηση για τον πολυσυζητημένο κομμουνιστή Ιωσήφ Στάλιν.
1. Ο Στάλιν είναι ο φόβος και ο τρόμος των καπιταλιστών, των ιμπεριαλιστών και των φασιστών. Ο δρόμος που ακολούθησε και πρότεινε, ήταν θριαμβευτικά νικηφόρος απέναντι σε όλους αυτούς. Μάλιστα, γνωρίζουν πολύ καλά πως τους ήταν και θα τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντισταθούν στον Στάλιν και στην πολιτκή του. Είναι μία πολιτική συμπαγής, δυναμική, αποφασιστική, μια πολιτική ισοπεδωτική απέναντι σε κάθε εχθρό της εργατικής τάξης. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, η αυστηρή πειθαρχία και η σκληρότητα που επιδείκνυε προς τους αντιπάλους της Σοβιετικής Ένωσης (ντόπιους και ξένους), καθιστούσαν πραγματικά τολμηρή ακόμη και την σκέψη για επίθεση εναντίον του. Και κάθε τέτοια απόπειρα κατέληγε σε ήττα.
2. Οδήγησε τη Σοβιετική Ένωση σε μια σχεδόν ανεπανάληπτη πορεία ανάπτυξης, που της επέτρεψε μέσα σε λιγότερο από είκοσι χρόνια να κάνει πρόοδο που τα ανταγωνιστικά της κράτη σημείωσαν πιθανόν σε εκατό χρόνια. Αυτό φυσικά είχε ως αποτέλεσμα να είναι καίρια προετοιμασμένη για την σφοδρή επίθεση που δέχτηκε από τη Ναζιστική Γερμανία. Παρά τις αρχικές δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Κόκκινος Στρατός, κατάφερε να ανακόψει την επέλαση των Γερμανών και, εν τέλει, να τους διαλύσει, κυνηγώντας τους ως το Βερολίνο και υψώνοντας στο Ράιχσταντ την κόκκινη σημαία. Παρά τα εικοσιοκτώ εκατομμύρια νεκρούς που η ΕΣΣΔ έδωσε για την "υπεράσπιση της σοσιαλιστικής πατρίδας" και παρά τις συγκλονιστικές καταστροφές που υπέστη σε όλους τους τομείς, κατάφερε μολις πέντε χρόνια μετά το τέλος του πολέμου να κάνει την πρώτη πετυχημένη πυρηνική δοκιμή, να ανοικοδομήσει πλήρως τη χώρα και δεκαέξι χρόνια μετά να στείλει τον πρώτο άνθρωπο στο διάστημα. Και όλα αυτά υπό την αυστηρή καθοδήγηση του Στάλιν.
3. Τα περίπου τριάντα χρόνια που ο Στάλιν ηγούνταν της ΕΣΣΔ, ήταν χρόνια που θεωρητικά χτιζόταν η μετάβαση από τον Σοσιαλισμό στον Κομμουνισμό, δηλαδή μεταξύ άλλων ο περιορισμός της κρατικής παρέμβασης. Φυσικά δεν μπορούμε για κανένα λόγο να ισχυριστούμε ότι κάτι τέτοιο συνέβη, μάλιστα μπορούμε να πούμε πως συνέβη το ακριβώς αντίθετο, το κράτος δηλαδή γινόταν όλο και πιο σκληρό. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι αυτή η σκληρότητα ήταν αναγκαία διότι αλλιώς το πιο πιθανό σενάριο θα ήταν η πτώση του Σοσιαλισμού και η νίκη των αντιδραστικών δυνάμεων. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ΕΣΣΔ του Στάλιν δεν απέτυχε να κάνει τη μετάβαση προς τον Κομμουνισμό, έστω να κάνει μερικά αξιόλογα βήματα. Ο Κομμουνισμός απαιτεί από το λαό να έχει μια ισχυρή συνείδηση αλληλεγγύης και κοινοκτημοσύνης, κάτι που μάλλον στην ΕΣΣΔ δεν επετεύχθη σε επαρκή βαθμό. Ήδη στην τσαρική Ρωσσία, λόγω αφενός του αγροτικού της χαρακτήρα και αφετέρου της μη έλευσης του καπιταλισμού και του ανταγωνιστικού πνεύματος που κυρήττει, υπήρχε ένα κάποιο επίπεδο αλληλοστήριξης του λαού, το οποίο μάλλον δεν αυξήθηκε ιδιαίτερα με την έλευση του Σοσιαλισμού. Οι αλλαγές που έγιναν στις συνειδήσεις των ανθρώπων ήταν αμελητέες, ενώ το βάρος δόθηκε στην δημιουργία αθρώπων-οπαδών του Σοσιαλισμού (χωρίς κριτική σκέψη) και στην σκληρή καταστολή των διαφωνούντων.
4. Συμπερασματικά, καλούμαστε να αναρωτηθούμε τί θέλουμε από τη ζωή μας. Αν το ζητούμενο είναι "απλώς" η ανατροπή του καπιταλισμού και η αναχαίτιση του ιμπεριαλισμού, τότε ναι, ο δρόμος του Στάλιν είναι αποτελεσματικός και νικηφόρος. Με άμεση συνέπεια όμως, ότι θα μιλάμε για μια κοινωνία που δεν θέλει να σκέφτεσαι και που η θέση του καθενός εντός της καθορίζεται από το επίπεδο της αφοσίωσης στο Κόμμα, ή ακόμη χειρότερα, στον αρχηγό του. Δεν πρέπει να προβληματίζεσαι και κυρίως δεν πρέπει να αμφισβητείς. Έχεις γλιτώσει όμως από την πείνα, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τον πόλεμο και αρκετά ακόμη, κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο. Προσωπικά, μιας και ακόμη επιλέγω την ελευθερία και την επιθυμία έναντι της ασφάλειας, δεν θα έβρισκα χώρο σε μια τέτοια κοινωνία. Προτιμώ μια κοινωνία ελέυθερων και ανεξάρτητων ανθρώπων, που θα συνεργάζονται για να λύσουν τα προβλήματά τους και θα εκτιμούν τόσο την απλότητα της ζωής, όσο και την ελευθερία τους. Τώρα, το πως θα φτάσουμε εκεί είναι άλλο θέμα. Πάντως πέρα από το από που θέλουμε να φύγουμε, οφείλουμε να κοιτάμε και προς τα που θέλουμε να πάμε. Κλείνω με τα λόγια του Ουκρανού αναρχικού Νέστωρ Μάχνο: "Η υπευθυνότητα και η πειθαρχία δεν πρέπει να φοβίζουν τον επαναστάτη. Είναι οι ταξιδευτές σύντροφοι της πρακτικής του κοινωνικού αναρχισμού".
2. Οδήγησε τη Σοβιετική Ένωση σε μια σχεδόν ανεπανάληπτη πορεία ανάπτυξης, που της επέτρεψε μέσα σε λιγότερο από είκοσι χρόνια να κάνει πρόοδο που τα ανταγωνιστικά της κράτη σημείωσαν πιθανόν σε εκατό χρόνια. Αυτό φυσικά είχε ως αποτέλεσμα να είναι καίρια προετοιμασμένη για την σφοδρή επίθεση που δέχτηκε από τη Ναζιστική Γερμανία. Παρά τις αρχικές δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Κόκκινος Στρατός, κατάφερε να ανακόψει την επέλαση των Γερμανών και, εν τέλει, να τους διαλύσει, κυνηγώντας τους ως το Βερολίνο και υψώνοντας στο Ράιχσταντ την κόκκινη σημαία. Παρά τα εικοσιοκτώ εκατομμύρια νεκρούς που η ΕΣΣΔ έδωσε για την "υπεράσπιση της σοσιαλιστικής πατρίδας" και παρά τις συγκλονιστικές καταστροφές που υπέστη σε όλους τους τομείς, κατάφερε μολις πέντε χρόνια μετά το τέλος του πολέμου να κάνει την πρώτη πετυχημένη πυρηνική δοκιμή, να ανοικοδομήσει πλήρως τη χώρα και δεκαέξι χρόνια μετά να στείλει τον πρώτο άνθρωπο στο διάστημα. Και όλα αυτά υπό την αυστηρή καθοδήγηση του Στάλιν.
3. Τα περίπου τριάντα χρόνια που ο Στάλιν ηγούνταν της ΕΣΣΔ, ήταν χρόνια που θεωρητικά χτιζόταν η μετάβαση από τον Σοσιαλισμό στον Κομμουνισμό, δηλαδή μεταξύ άλλων ο περιορισμός της κρατικής παρέμβασης. Φυσικά δεν μπορούμε για κανένα λόγο να ισχυριστούμε ότι κάτι τέτοιο συνέβη, μάλιστα μπορούμε να πούμε πως συνέβη το ακριβώς αντίθετο, το κράτος δηλαδή γινόταν όλο και πιο σκληρό. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι αυτή η σκληρότητα ήταν αναγκαία διότι αλλιώς το πιο πιθανό σενάριο θα ήταν η πτώση του Σοσιαλισμού και η νίκη των αντιδραστικών δυνάμεων. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ΕΣΣΔ του Στάλιν δεν απέτυχε να κάνει τη μετάβαση προς τον Κομμουνισμό, έστω να κάνει μερικά αξιόλογα βήματα. Ο Κομμουνισμός απαιτεί από το λαό να έχει μια ισχυρή συνείδηση αλληλεγγύης και κοινοκτημοσύνης, κάτι που μάλλον στην ΕΣΣΔ δεν επετεύχθη σε επαρκή βαθμό. Ήδη στην τσαρική Ρωσσία, λόγω αφενός του αγροτικού της χαρακτήρα και αφετέρου της μη έλευσης του καπιταλισμού και του ανταγωνιστικού πνεύματος που κυρήττει, υπήρχε ένα κάποιο επίπεδο αλληλοστήριξης του λαού, το οποίο μάλλον δεν αυξήθηκε ιδιαίτερα με την έλευση του Σοσιαλισμού. Οι αλλαγές που έγιναν στις συνειδήσεις των ανθρώπων ήταν αμελητέες, ενώ το βάρος δόθηκε στην δημιουργία αθρώπων-οπαδών του Σοσιαλισμού (χωρίς κριτική σκέψη) και στην σκληρή καταστολή των διαφωνούντων.
4. Συμπερασματικά, καλούμαστε να αναρωτηθούμε τί θέλουμε από τη ζωή μας. Αν το ζητούμενο είναι "απλώς" η ανατροπή του καπιταλισμού και η αναχαίτιση του ιμπεριαλισμού, τότε ναι, ο δρόμος του Στάλιν είναι αποτελεσματικός και νικηφόρος. Με άμεση συνέπεια όμως, ότι θα μιλάμε για μια κοινωνία που δεν θέλει να σκέφτεσαι και που η θέση του καθενός εντός της καθορίζεται από το επίπεδο της αφοσίωσης στο Κόμμα, ή ακόμη χειρότερα, στον αρχηγό του. Δεν πρέπει να προβληματίζεσαι και κυρίως δεν πρέπει να αμφισβητείς. Έχεις γλιτώσει όμως από την πείνα, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τον πόλεμο και αρκετά ακόμη, κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο. Προσωπικά, μιας και ακόμη επιλέγω την ελευθερία και την επιθυμία έναντι της ασφάλειας, δεν θα έβρισκα χώρο σε μια τέτοια κοινωνία. Προτιμώ μια κοινωνία ελέυθερων και ανεξάρτητων ανθρώπων, που θα συνεργάζονται για να λύσουν τα προβλήματά τους και θα εκτιμούν τόσο την απλότητα της ζωής, όσο και την ελευθερία τους. Τώρα, το πως θα φτάσουμε εκεί είναι άλλο θέμα. Πάντως πέρα από το από που θέλουμε να φύγουμε, οφείλουμε να κοιτάμε και προς τα που θέλουμε να πάμε. Κλείνω με τα λόγια του Ουκρανού αναρχικού Νέστωρ Μάχνο: "Η υπευθυνότητα και η πειθαρχία δεν πρέπει να φοβίζουν τον επαναστάτη. Είναι οι ταξιδευτές σύντροφοι της πρακτικής του κοινωνικού αναρχισμού".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου