η αντεπαναστατική φύση του αναρχισμού

*μετάφραση του άρθρου: The counter-revolutionary nature of anarchism απ' το medium.

[Σχόλιο: Σαφώς και δεν συμφωνώ με ό,τι γράφει το κείμενο. Ωστόσο, το μετέφρασα διότι συμφωνώ με το επιχείρημα περί της αδυναμίας των αναρχικών να ανατρέψουν ολικά τον καπιταλισμό μέσω μιας "κλασσικής" επανάστασης. Προκύπτει λοιπόν το εξής ερώτημα: είτε επιμένουμε στην σημασία της επανάστασης με την παραδοσιακή έννοια, οπότε χρησιμοποιούμε εργαλεία που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά (κεντρικη εξουσία, δημοκρατικός συγκεντρωτισμός κ.λπ.), είτε επιμένουμε στην θέση πως δεν θέλουμε να ασκήσουμε εξουσία, οπότε θυσιάζουμε την "κλασσική" επανάσταση και ακολουθούμε άλλα μοντέλα αντίστασης και δράσης. Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον διλλημα, με το οποίο όμως θα ασχοληθούμε σε άλλο κείμενο].

----------------------

Στον δυτικό κόσμο, ανάμεσα στις διάφορες ριζοσπαστικές τάσεις, πολλοί άνθρωποι αρχικά δείχνουν ενδιαφέρον για τον αναρχισμό. Αυτό συμβαίνει διότι με την πρώτη ματιά, ο αναρχισμός μοιάζει ένα επαρκές εργαλείο για να πολεμήσουμε τις καταπιεστικές εξουσιαστικές δομές. Η υποστήριξη όμως σε αυτόν, βασίζεται σε μια μυωπική ματιά για τη δυναμική της τάξης και σε μια παρανόηση σχετικά με το τί προυποθέτει η επανάσταση.

Δεν κρίνω κανέναν που έλκεται απ΄ τον αναρχισμό, μιας και εντός των ιμπεριαλιστικών χωρών είναι η πιο συνηθισμένη "πρώτη επαφή" με τις ριζοσπαστικές ιδέες. Στο περιβάλλον που έχουν μεγαλώσει οι Αμερικάνοι, ο κομμουνισμός -και ιδιαίτερα ο κομμουνισμός που προσεγγίζει θετικά τα υπαρκτά σοσιαλιστικά κράτη- θεωρείται εκ φύσεως ύποπτος. Μας μαθαίνουν ότι η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, η Κούβα και ο πρόγονός τους η ΕΣΣΔ είναι καθαρά τυραννικές, αναγκάζοντάς μας να διαχωριστούμε από αυτές τις χώρες αν θέλουμε να αυτοαποκαλούμαστε σοσιαλιστές. Ο αναρχισμός από την άλλη, αντικατοπτρίζει τον τύπο του σοσιαλισμού που οι περισσότεροι δυτικοί ριζοσπάστες νιώθουν άνετα να πλησιάσουν: ξεκομμένος από τα εχθρικά προς τις ΗΠΑ κράτη και με ιδιαίτερη έμφαση στην ελευθερία του ατόμου.

Έχω μιλήσει προσωπικά με αναρχικούς που μελετάνε διεξοδικά τη συγκεκριμένη ιδεολογία και μου έχουν ανέφερει κατανοητούς λόγους, για τους οποίους προτιμούν τον αναρχισμό έναντι του Μαρξισμού-Λενινισμού. Ισχυρίζονται πως οι αναρχικοί θα καταφέρουν να καταβάλλουν την αστική εξουσία, φτιάχοντας πολύ δυνατές κομμούνες και πως αυτή η διαδρομή είναι καλύτερη απ' το να προσπαθείς να οικοδομήσεις τον σοσιαλισμό χρησιμοποιώντας κρατικό μηχανισμό. Υποστηρίζουν ότι οι εξουσιαστικές δομές είναι τόσο ελαττωματικές που πρέπει να αποφεύγονται εντελώς και στη θέση τους απλώς να φτιάχνονται μη-εξουσιαστικές δομές κοινότητας.

Παρ' όλ' αυτά, οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί προέρχονται από την ίδια παραπλανητική άποψη που βρίσκεται πίσω από τον φιλελευθερισμό και τον "αναρχοκαπιταλισμό": ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε καμία κυβέρνηση για τίποτα, επομένως οποιαδήποτε εναλλακτική είναι προτιμότερη. Η εναλλακτική των αναρχικών βέβαια δεν είναι η δικτατορία των εταιρειών, αξιολογώντας την όμως ειλικρινά, δεν είναι ικανή και επαρκής για να βοηθήσει τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που υποφέρουν από τη φτώχεια, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Τον προηγούμενο αιώνα, η ιστορία της ταξικής πάλης έδειξε μέχρι που μπορεί να φτάσει ο αναρχισμός μέσα σε έναν κόσμο κυριαρχούμενο απ' τον ιμπεριαλισμό. Οι πολύ περιορισμένης διάρκειας επαναστάσεις στην Ισπανία και την Ουκρανία ήταν οι κύριες αναρχικές απόπειρες που αφορούσαν μια περιοχή με επικράτεια αντίστοιχη ενός κράτους, με τον αναρχισμό κατά τ' άλλα να αποτελείται βασικά από κολλεκτίβες μικρής κλίμακας. Η άποψη ότι μεγάλες εδαφικές επικράτειες βασισμένες στον αναρχισμό μπορούν να εξελιχθούν πιο ουσιαστικά, δεν στηρίζεται σε καθόλου πειστικά επιχειρήματα: όχι μόνο η ιστορία του αναρχισμού φαίνεται αναποτελεσματική στην απόκτηση εδαφών, αλλά και στον πυρήνα των ιδεών του διαφωνεί με το στόχο της απόκτησης μεγάλων εκτάσεων από την αστική τάξη.

Υπάρχει λόγος που εξηγεί το γιατί καμία αναρχική επανάσταση δεν κατάφερε να προσεγγίσει σε μέγεθος τα σοσιαλιστικά κράτη: η αφοσίωση του αναρχισμού στο άτομο, απωθεί τα αναρχικά κινήματα από το να ακολουθήσουν την "εξουσιαστική" διαδρομή της ολικής αντικατάστασης των καπιταλιστικών καθεστώτων. Εννοώ δηλαδή ότι οι αναρχικές επαναστάσεις μόνο σε ένα μέρος της απελευθερώνουν μια χώρα απ' τον καπιταλισμό, δίνοντας την ευκαιρία στους καπιταλιστές να τους εμποδίσουν απ' το να διαχυθούν σε όλη τη χώρα, ή ακόμη και να πάρουν πίσω τα εδάφη των αναρχικών.

Το ίδιο βλέπουμε και στην περιοχή που κατέχουν οι Ζαπατίστας, η οποία στηρίζεται σε αναρχικά προτάγματα. Οι Ζαπατίστας έδειξαν απροθυμία να επεκτείνουν τον αγώνα τους και στο υπόλοιπο Μεξικό και έκαναν έναν συμβιβασμό με το μεξικάνικο αστικό κράτος, συνέπεια του οποίου είναι η κοινότητά τους να μην μπορεί να μεγαλώσει σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες. Οι Ζαπατίστας εγκατέλειψαν τους υπόλοιπους Μεξικάνους προλετάριους και ιθαγενείς, ιεραρχόντας τον διαχωρισμό απ' το μεξικάνικο κράτος ως σημαντικότερο απ' την επανάσταση.

Κι ακόμη κι αν οι αναρχικοί υποστηρικτές των Ζαπατίστας δεν το παραδέχονται, οι Ζαπατίστας επέλεξαν το μονοπάτι της απομόνωσης εξαιτίας της εμμονής τους στο να πετύχουν την αυτονομία του ατόμου. Οι σύγχρονοι αναρχικοί πιθανώς να φαντάζονται ότι όσο το παγκόσμιο προλεταριάτο αντιδράει στο νεοφιλελευθερισμό, συνεχώς περισσότεροι άνθρωποι θα υιοθετούν την αναρχική πρόταση και θα οικοδομούν ισχυρές κομμούνες, προοδευτικά δημιουργώντας έναν σοσιαλιστικό πλανήτη χωρίς να προηγηθεί η "βρώμικη δουλειά" της δημιουργίας επαναστατικών κυβερνήσεων. Η ιστορία όμως έχει δείξει, ότι όποτε οι σοσιαλιστές απέφυγαν τη δημιουργία κράτους και προσπάθησαν να νικήσουν τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό μέσα από απομονωμένες απόπειρες να φτάσουν την ουτοπία, θυσίασαν την αποτελεσματικότητα για χάριν της ιδεολογικής καθαρότητας.

Και το ιδανικό το οποίο οι αναρχικοί θεωρούν ιδιαίτερα σημαντικό, αυτο δηλαδή της μη-ιεραρχίας, δεν είναι ένα ιδανικό που απαραίττητα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ταξικού αγώνα. Όπως ο Μάο υποστήριξε, μέσα σε μια περίοδο ιμπεριαλισμού και καπιταλιστικής αντίδρασης, μια κρατική δομή είναι πολύ σημαντική στην υπεράσπιση των συμφερόντων των μαζών: "Το κράτος μας είναι μια λαική δημοκρατική δικτατορία, καθοδηγούμενη απ' την εργατική τάξη και στηριζόμενη στη συμμαχία εργατών-αγροτών. Ποιον αφορά όμως αυτή η δικτατορία; Καταρχήν η δουλειά της είναι εσωτερική, προκειμένου να καταστείλλει τις αντιδραστικές τάξεις και στοιχεία και εκείνους τους εκμεταλλευτές που αντιστέκονται στη σοσιαλιστική επανάσταση, να καταστείλλει εκείνους που επιδιώκουν να αποτύχει η σοσιαλιστική μας οικοδόμηση, να επιλύσει δηλαδή τις αντιθέσεις ανάμεσα σε εμάς και στον εσωτερικό εχθρό. Η δεύτερη δουλειά αυτής της δικτατορίας, είναι να προστατεύσει τη χώρα μας από την υπονόμευση και από πιθανές επιθέσεις εξωτερικών εχθρών".

Ορισμένοι αναρχικοί έχουν πάει την απόρριψη αυτής της συγκροτημένης εκδοχής της επανάστασης ένα βήμα παραπέρα, όντας καχύποπτοι όχι μόνο για την κεντρική οργάνωση, αλλά και για κάθε είδους συνεκτική οργάνωση. Αυτές οι τάσεις του μεταμοντέρνου αναρχισμού ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι πρέπει αν εγκαταλείψουν τις οργανώσεις και τις δομές επειδή είναι "εξουσιαστικές", υποστηρίζοντας την αποχώρηση από τέτοιες ομάδες. Να που οδηγεί εν τέλει η ατομικιστική φιλοσοφία του αναρχισμού.

(...) Δεν αντιμετωπίζουν οι Μαρξιστές-Λενινιστές προβλήματα με την αποδιοργάνωση, με τον δυτικό σωβινισμό, με την άγνοια περί επαναστατικής θεωρίας; Φυσικά αντιμετωπίζουν. Αλλά αντίθετα με τον αναρχισμό, ο οποίος αναγκαστικά αντλεί τις ιδέες του από τον ατομικισμό, ο Μαρξισμός-Λενινισμός θεμελιώνεται πάνω στην ιδέα ότι οι άνθρωποι αξίζουν να διαθέτουν το δικό τους δημοκρατικό κράτος. Αντί να ενισχύει το αντιδραστικό επιχείρημα ότι οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους εγωιστές και ανίκανοι να λειτουργήσουν συλλογικά, ο Μαρξισμός-Λενινισμός υποστηρίζει ότι μπορούμε να ορίσουμε τη μοίρα μας ως ένα συλλογικό σώμα. Το Juche, η κορεάτικη τάση του Μαρξισμού-Λενινισμού, εκφράζει αυτή την πεποίθηση λέγοντας "Ο άνθρωπος είναι ο κυρίαρχος των πάντων και μπορεί να αποφασίσει για τα πάντα". (...)

Πολλά μικρά κόμματα ενισχύονται το τελευταίο διάστημα και έχουν προοπτική να πρωταγωνιστήσουν στην ταξική πάλη. Το πόσο θα προχωρήσουν προς τον στόχο της δικτατορίας του προλεταριάτου εξαρτάται και από εμάς· θα στρατευτούμε με τους κομμουνιστές οικοδομώντας ένα δυνατό "έθνος" για τα θύματα του καπιταλισμού και της αποικιοκρατίας, ή θα αφήσουμε τον αναρχισμό να βαραίνει το κίνημα με τις φιλελεύθερες ιδέες του;

η ψυχή του Βουνού

Δεν υπάρχουν δικαιώματα. Δικαιώματα ζητάει μόνο ο σκλαβωμένος. Η ελεύθερη βούληση οδηγεί σε απότομες βουνοκορφές και δύσβατα μονοπάτια. Έρημα ανταρτοχώρια στέκουν αιώνες, περιμένοντας υπομονετικά τους ελεύθερους που θα κάνουν το περήφανο βήμα, αλύγιστες ψυχές που δεν καταδέχονται να υποδουλωθούν.

Ποιός να υποτάξει τον αετό και ποιός να εξημερώσει τον λύκο; Ποιός λύκος και ποιός αετός θα ζητήσει δικαιώματα και από ποιόν; Η ζωή και η ελευθερία είναι κάπου εκεί ψηλά, σε κάποια πλαγιά ή και σε όλες. Όποιος βολεύεται στην άνεση του τσιμέντου, όποιος φοβάται την πέτρα και το χώμα, μοιραίο είναι να τον καταβάλλει η θλίψη της μάταιης ζωής, ο πόνος του σκλαβωμένου.

Όσο οι σύγχρονες πόλεις θα μετατρέπονται σε άψυχα πεδία ελέγχου, όταν όλες οι κινήσεις θα καταγράφονται από κάμερες και κάθε συνομιλία θα παρακολουθείται, τη στιγμή που το σύνολο της ζωής θα αφιερώνεται στις πολυτέλειες της αστικής τάξης και στις προσπάθειες απομιμησής της, κάποιοι θα γυρνάνε ελεύθεροι στα βουνά και θα τους φυσά παγωμένος αέρας, κάποιες θα κόβουν την ντομάτα κατακόκκινη και θα τις ξανθίζει ο ήλιος τα μαλλιά.

Μπορεί να γίνουν όλα

εκτός απ' το να χαρίσουμε την ελευθερία μας.

Μπορεί να χαθούν όλα

εκτός απ' το Βουνό που θα περιμένει αιώνια.

(φωτογραφίες: Χελιδόνα Ευρυτανίας, Φιδάκια Ευρυτανίας)

ΟΥΤΕ ΒΗΜΑ ΠΙΣΩ.